24 sty 2008

Lepsi są ...



Tu miało być o ślicznej książce wydanej przez Media Rodzina: Chodzi, chodzi baj po ścianie... To taki zbiorek krótkich wierszy Kazimiery Iłłakowiczówny. Ale wzięła Joanna Olech i tak dobrze oraz celnie o tym tomiku napisała, że nie mam nic mądrego do dodania.

17 sty 2008

rodzinna chwała zająców :-)



Nie mogę się powstrzymać przed zamieszczeniem filmiku z otwarcia wystawy mojej ukochanej tkaczki Joanny Lohn-Zając. Zbieżność nazwisk NIE JEST PRZYPADKOWA :-) Mało widać rzeczoną Joannę, ale bardzo widac jej tkaniny.
Wystawa z Kamiennej Góry (wrzesień 2007)

16 sty 2008

czytam sobie... Pamiętnik Cathy




Coraz więcej jest takich książek. Skierowanych do nastolatków, stanowiących wyzwanie dla tradycyjnej formuły komunikacyjnej książki, ale za to silnie starających się odpowiadać na oczekiwania i przyzwyczajenia członków netgeneracji. Pisałem o nich wcześniej jako o „książkach konwergencyjnych”: nielinearnych, interaktywnych, wychodzących poza papier i tekst, dopełniających się gdzieś na zewnątrz, flirtujących z innymi mediami, niedomkniętych okładkami i drukiem.
Opublikowany niedawno przez Egmont Pamiętnik Cathy jest chyba najdoskonalszym przykładem tego trendu wydawniczego czy też może lepiej powiedzieć medialnego. A może multimedialnego?
W sferze literackiej Pamiętnik... to dynamiczna mikstura chyba wszystkich gatunków i konwencji jakie mogą zainteresować starszych nastolatków: powieść obyczajowa, romans, kryminał, thriller, science fiction. Cathy, siedemnastolatka mieszkająca w Kalifornii musi poradzić sobie z trudną sytuacją: jej chłopak porzucił ją bez żadnej przyczyny! Już wcześniej jej życie nie było zbyt szczęśliwe –ciążyła nad nim przedwczesna śmierć ojca. Kiedy Victor odchodzi od niej w tajemniczych okolicznościach zaczyna – przy odrobinie pomocy ze strony swej najlepszej przyjaciółki Emmy - prawdziwe śledztwo. Rezultaty przechodzą wszelkie oczekiwania. Dziewczyny zostają wplątane w niezwykłe wydarzenia, których początków trzeba szukać w Chinach przed wiekami i tamtejszych mitach o Nieśmiertelnych. Powieść ma niezwykłe tempo: pościgi, walki, zaskakujące zwroty wydarzeń nie pozwalają nawet na chwilę oddechu. Specyficznego, tajemniczego nastroju dodaje książce egzotyka chińskiej dzielnicy San Francisco, która jest sceną dużej części wydarzeń. Całość doprawiona jest sporą dozą sarkastycznego poczucia humoru
Autorzy dostarczają czytelnikom wiedzę o wydarzeniach w sposób, który można by nazwać chyba „mozaikowym”. Na tkankę Pamiętnika.... składa się bowiem drukowany tekst (podany w formie dziennika), w jego ramy wplecione są jednak także zapisy internetowych „rozmów” za pomocą komunikatora typu „gadu”, ilustracje, komiksy, rysunki z dokładnymi opisami strojów bohaterki i stosowanych przez nią kosmetyków. Dodatkowo na taką mozaikę nałożone są „ręczne” dopiski Cathy przeznaczone dla najbliższej przyjaciółki; notki, złote myśli i bazgroły, które w zamyśleniu kreśli się na marginesach.
Najbardziej zaskakującym komponentem książki jest jednak plastikowa koperta przyklejona wewnątrz pierwszej strony okładki. Czego tam nie ma! Podarte w rozpaczy „zdjęcie Victora”, papierowa chusteczka ze szminkowym odciskiem ust bohaterki, wycinki z gazet dotyczące treści powieści, menu z restauracji, portrety postaci „narysowane” przez Cathy, urzędowe akty urodzenia i śmierci bohaterów i wiele innych „prawdziwych” artefaktów związanych w Pamiętnikiem.... Czytelnik, który zbada je dokładnie ma szansę znacznie poszerzyć swoja wiedzę na temat wydarzeń opisanych w części tekstowej.
Trudno czytać historię Cathy w tradycyjny, linearny sposób. Liczne elementy ikoniczne, dodatkowe zapiski, komentarze, załączone przedmioty powodują, że odbiorca musi porzucić przyzwyczajenia mieszkańca Galaktyki Gutenberga. Nie dojdzie do niczego ten, kto będzie starał się zapoznawać z tą historią czytając od lewej do prawej i od góry do dołu. Fragmenty -czy jak kto woli - strzępy narracji rozrzucone są tu po całej płaszczyźnie rozłożonych kart książki, przyjmują postać tekstu, ikony (ilustracji) czy tez – jak w komiksie – ikonotekstu.
Ale to jeszcze nie koniec. Książka nie kończy się z zamknięciem okładek. Czytelniczki mogą ruszyć na specjalnie przygotowaną stronę www, gdzie przygoda trwa dalej! Co się stało z Cathy PÓŹNIEJ czy ruszyła za Victorem i innymi nieśmiertelnymi? Na stronie internetowej można wziąć udział w grze telefonicznej, nagrywać wiadomości dla innych internautów, odgadywać tajemne kody, ale także dyskutować na forum z innymi czytelnikami. Aby wykorzystać wszystkie opcje, należy wracać do książki szukać ukrytych znaków i wskazówek... Niestety, polscy odbiorcy Pamiętnika Cathy nie mają takiej szansy. W internecie zamontowana jest jedynie amerykańska i brytyjska strona www książki.
Niezwykła książka, eksperymentalna, wymykająca się łatwym ocenom: z pewnością będzie bardzo odpowiadać starszym nastolatkom przyzwyczajonym do migotliwego, mozaikowego świata współczesnych mediów. Starszemu czytelnikowi trudno jednak oprzeć się wrażeniu, że wszystkiego tutaj ZA DUŻO: akcji, ilustracji, dialogów, konwencji, gadżetów (narracyjnych i załączonych papierowych). Trochę za mało zaś przestrzeni na refleksję nad tym co się przeczytało. Ale może odbiorcy z netgeneracji tę przestrzeń jednak tam znajdują ....

Zagadkowe porażki wydawców :-)

Dość często zdarza się, że wydawnictwa polskie publikują wielkie zachodnie hity i rezultaty sprzedaży są ... bardzo dalekie od oczekiwań. W literaturze dziecięcej można łatwo znaleźć kilka przykładów takich zawodów: Dahl (który bardzo długo w Polsce nie mógł się przebić), pierwsze wydania Tolkiena (te o których mało się pamięta, z końca lat ’60.). Wydawcy zachodzą w głowę „co się stało ?” , często mówią o mistyce rynku książki , o jego nieprzewidywalności. Rzeczywiście: nikt nie potrafił mi wytłumaczyć dlaczego Polacy nie pokochali Hawkinga (superbestsellerowa Krótka historia czasu, która u nas nie wzbudziła entuzjazmu) a pokochali Whartona czy (Jonathana) Carolla, prawie poza naszym krajem nieznanych? Byłem na spotkaniu z Coelho w Niemczech. Odbyło się w NIEDUŻEJ kawiarni. U nas pewnie Kongresowa nie byłaby zbyt wielka ...

Skąd te refleksje? Oto do autorów w Polsce „przegapionych” zaliczam także Philipa Pullmana. Teraz sytuacja (dzięki filmowi z Nicolle Kidman) pewnie się zmieni. Ale pierwsze edycje długo nie znajdowały większego rozgłosu ... A całkiem przypadkiem znalazłem ostatnio pierwsze wydanie Mrocznych materii , sygnowane przez Prószyńskiego ;

Cóż, niezwykła uroda ... Mam nadzieję, że w tym przypadku wydawca nie mówił nic o „mistyce rynku ksiązki”.

Myślę sobie, że z podobnych przyczyn przepadło onegdaj pierwsze wydanie Hobbita ilustrowane przez ... Maśluszczaka, który (jakkolwiek nieporównywalnie doskonalszy artystycznie od pacykarza, który „ilustrował Pullmanana), zupełnie nie czuł konceptu Tolkiena...

2 sty 2008

czytam i oglądam sobie...: W. Erlbruch Straszna piątka


Pewne zwierzęta nie są specjalnie lubiane. Misia każde dziecko lubi (chociaż między nami mówiąc, jak się popatrzyć dokładniej na mordę niedźwiedzia ... ciarki przechodzą. Spróbujcie tego kiedyś w zoo). Ale już taka – na przykład – hiena nie jest tak powszechnie lubiana. Ze znanych przyczyn, związanych chociażby z menu ... (chociaż miedzy nami mówiąc, to co jedzą misie również nie zawsze jest miłe. Misie miały jednak świetnego specjalistę od Public Relations – Milne’a). Zabawki – hieny chyba żadne dziecko nie przytula przed zaśnięciem. Ani pluszowego nietoperza, ropuchy, szczura czy pająka.
Książeczka Wolfa Erlbrucha opowiada właśnie o spotkaniu tej piątki – Strasznej piątki. Początkowo wydaje się, że z tego spotkanie nic dobrego nie wyniknie. Obrzydliwe zwierzaki opowiadają sobie nawzajem jakie są obrzydliwe. Szczur przyzłośliwia ropusze, nietoperz pająkowi, a cała czwórka ma wrażenie, że hiena ... śmieje się z nich. Padlinożerca jednak chyba bardziej uśmiecha się niż śmieje. Dołącza do zgnębionych i zgorzkniałych kompanów i szybko zmienia ich nastroje. Gra na saksofonie i to pięknie gra! „ Było miło” mówi po chwili „i na pewno wszyscy zapomnieliście, że ja właściwie też wyglądam obrzydliwie”. Po chwili okazuje się, że każdy z brzydali cos fajnego potrafi. Ten gra na gitarze, ten świetnie gwiżdże. Ropucha piecze super naleśniki! I zaczynają się zaraz bardziej lubić, i potrafią wspólnie coś dobrego zrobić, i dzięki temu ich brzydota przestaje się liczyć: dla nich i dla innych.
Bardzo ładna opowieść, raczej prosta i niezwykle ważna. Erlbruch niektórym przypomina, innym uświadamia trudne jednak prawdy: nie zawsze piękno i dobro mieszkają w jednym ciele. Nie zawsze to co WSZYSCY uważają za złe jest rzeczywiście odrażające. Straszna piątka to wołanie o tolerancję. Ale także – na całkiem innym poziomie interpretacji - pozytywne przesłanie dla tych, którzy wolą lustra omijać z daleka... Jakże często dzięki „życzliwej” pomocy otoczenia!
Straszna piątka to książka obrazkowa i bezwzględnie o obrazkach wspomnieć tu trzeba. Spotykamy tu innego grafika - Erlbrucha niż np. w Wielkim pytaniu. Ilustracje są znacznie bardziej nasycone szczegółami, niż w poprzednich, znanych w Polsce, minimalistycznych realizacjach tego autora, jakkolwiek utrzymane są w podobnej, pastelowej kolorystyce. Artysta odwołuje się do maniery ilustratorskiej z przełomu XIX i XX wieku (ubiera swoich zantropomorfizowanych bohaterów nawet w stroje z tej epoki). Ważniejszy pewnie od maniery jest jednak zamysł Erlbrucha na grę obrazu z tekstem. Oto na początku ropucha i nietoperz i szczur narysowane są tak, że wyglądają rzeczywiście wrednie i podle. Wraz z nowym nastrojem ich rysy łagodnieją, pyski upiększają uśmiechy. Na ostatnich stronach „straszna piątka” to już fajne, miłe „kolesie”. Chociaż jak się lepiej przyjrzeć ... nie różnią się wiele WYGLĄDEM od swoich wizerunków ze stron początkowych.
Pamiętacie? Najważniejsze jest przecież niewidoczne dla oczu !